Nơi dãy Trường Sơn hùng vĩ, những cánh rừng miền núi huyện A Lưới là “kho báu xanh” ẩn chứa nhiều giá trị tự nhiên và tri thức bản địa quý giá với hàng trăm loài cây dược liệu quý hiếm. Từ bao đời nay, những cây thuốc như thất diệp nhất chi hoa, hoàng đằng, bình vôi… đã gắn bó mật thiết với đời sống của các cộng đồng dân tộc thiểu số Pa Cô, Tà Ôi, Ka Tu.
Thế nhưng, những năm gần đây, dưới sức ép của khai thác quá mức và biến đổi khí hậu, nhiều loài cây quý đã dần biến mất. Cùng với đó, những bài thuốc cổ truyền, vốn là kết tinh của trí tuệ bao đời, cũng đứng trước nguy cơ bị mai một.
Là một người con của núi rừng A Lưới, chị Hồ Thị Giang — một phụ nữ dân tộc Pa Cô sinh ra và lớn lên ở thôn A Tia 1, xã Hồng Kim — đã gắn bó cả tuổi thơ với những cánh rừng, với các loài cây thuốc trở thành một phần quen thuộc trong cuộc sống. Khi tận mắt chứng kiến những cây thuốc quý dần vắng bóng, chị Giang hiểu rằng nếu không hành động ngay, những bài thuốc cổ truyền quý giá sẽ chỉ còn lại trong ký ức.
Vì vậy, khi Trung tâm Phát triển Nông thôn miền Trung (CRD) triển khai dự án “Thúc đẩy bảo tồn cây thuốc nam bản địa gắn với cải thiện sinh kế của phụ nữ dân tộc thiểu số ở vùng miền núi” tại A Lưới, khởi xướng mô hình vườn ươm cây dược liệu bản địa, chị Giang đã nhiệt tình tham gia ngay từ những ngày đầu. Không chỉ dừng lại ở việc tham gia, chị còn trở thành nguồn cảm hứng, khích lệ tinh thần cộng đồng cùng chung tay gìn giữ các giống cây quý cho thế hệ mai sau.
Chị Hồ Thị Giang thu thập cây giống dược liệu để gieo ươm tại vườn ươm cộng đồng A Tia 1, xã Hồng Kim, huyện A Lưới
Với vai trò trưởng chi hội phụ nữ thôn A Tia 1, chị Giang tiên phong trong việc xây dựng vườn ươm cộng đồng. Từ con số không – không kỹ thuật, không kinh nghiệm – chị Giang cùng nhóm phụ nữ kiên nhẫn học hỏi từng bước: nhận diện giống cây quý còn sót lại trong tự nhiên, thu hái hạt giống, học kỹ thuật gieo ươm, chăm sóc cây non. Những ngày đầu, dù nắng gắt hay mưa lạnh, họ vẫn miệt mài bên những luống đất, ươm dưỡng từng hạt giống, chăm sóc những mầm cây nhỏ bé, và khi cây đủ khỏe, đưa vào trồng dưới tán rừng tự nhiên – nơi không những có điều kiện lý tưởng để cây phát triển.
Nhờ nỗ lực bền bỉ của nhóm phụ nữ và sự hỗ trợ kỹ thuật từ dự án, hơn 8.000 cây giống dược liệu bản địa đã được ươm thành công. Những cây non này đang được trồng bổ sung vào các khu vực rừng tự nhiên, góp phần làm giàu rừng, gìn giữ nguồn gen quý, bảo tồn đa dạng sinh học và duy trì sự kết nối giữa cộng đồng và tài nguyên rừng. Không những thế, thông qua mô hình vườn ươm, nhận thức của người dân về bảo tồn thiên nhiên đã được nâng lên rõ rệt, và vai trò chủ động của phụ nữ dân tộc thiểu số trong việc bảo vệ tài nguyên và tri thức bản địa ngày càng được khẳng định. Như chị Hồ Thị Giang đã chia sẻ, “Mỗi hạt giống chúng tôi ươm hôm nay là một mầm sống cho rừng, cho làng, cho con cháu mai sau.”
Câu chuyện của chị Giang và nhóm phụ nữ A Tia 1 là minh chứng rằng, bảo tồn đa dạng sinh học và giữ lấy tri thức cha ông để truyền lại cho thế hệ sau không phải là điều xa vời, mà bắt đầu từ những hành động giản dị: gieo một mầm cây, vun một tấc đất; và sự thay đổi cũng bắt đầu từ những người bình dị nhất, như chị Giang, như những người phụ nữ A Lưới hôm nay.
Nhóm phụ nữ dân tộc Pa Cô vận chuyển cây giống ra trồng dưới tán rừng tự nhiên tại A Lưới
