Trong bức tranh chăn nuôi bò thịt của Việt Nam, đa số hộ nông dân hoạt động ở quy mô nhỏ lẻ, phân tán, hạn chế về vốn, kỹ thuật và thông tin thị trường. Hệ quả là hiệu quả sản xuất thấp, rủi ro cao và vị thế thương lượng yếu trước thương lái. Từ nhu cầu khắc phục các điểm nghẽn đó, trong khuôn khổ dự án “Liên kết các hoạt động sản xuất của nông hộ vào chuỗi thương mại cung ứng bò thịt tại Việt Nam” do ACIAR tài trợ, Trung tâm Phát triển Nông thôn miền Trung – Trường Đại học Nông Lâm, Đại học Huế đã thành lập Tổ hợp tác liên minh vỗ béo bò Nam Trạch tại xã Nam Trạch, tỉnh Quảng Trị. Đây là một sáng kiến quan trọng nhằm tập hợp các hộ chăn nuôi bò thịt vào một cơ chế hợp tác, từ đó tạo ra sức mạnh tập thể và kết nối trực tiếp hơn với thị trường.
Tổ hợp tác quy tụ 20 thành viên là các hộ chuyên nuôi bò vỗ béo đồng thời sản xuất và cung ứng thức ăn thô xanh, chủ lực là cỏ voi VA06 và ngô sinh khối. Về mặt kỹ thuật – vận hành, mô hình hợp tác tạo điều kiện chia sẻ thực hành chăn nuôi tốt, đồng bộ quy trình chăm sóc – nuôi dưỡng, lập kế hoạch thức ăn theo mùa vụ và tối ưu chi phí đầu vào nhờ lợi thế quy mô (mua chung giống, vật tư, dịch vụ thú y). Nền tảng “cộng tác – tiêu chuẩn chung” này khắc phục nhược điểm cố hữu của sản xuất đơn lẻ, nâng cao năng suất tăng trọng và tính đồng đều của đàn bò trước khi xuất bán.
Từ góc độ chuỗi cung ứng, tổ hợp tác vận hành như một tác nhân gom – chuẩn hóa – bảo đảm: (i) gom sản lượng và lịch xuất bán của các hộ, (ii) chuẩn hóa chỉ tiêu chất lượng (độ tuổi, trọng lượng, thể trạng, vệ sinh thú y), và (iii) bảo đảm nguồn cung ổn định cho trang trại, doanh nghiệp chăn nuôi và đơn vị thu mua trong địa bàn Quảng Trị. Đặc biệt trong điều kiện khí hậu có tính mùa vụ rõ rệt, cơ chế “dự trữ – bù mùa” thông qua diện tích cỏ VA06 và ngô sinh khối giúp giảm biến động thức ăn, duy trì tăng trưởng ổn định, hạn chế rủi ro đứt gãy cung ứng vào mùa khô.
Về kinh tế – thị trường, tổ hợp tác đóng vai trò cầu nối đưa hộ nhỏ lẻ bước vào chuỗi giá trị chính thức. Thông qua đàm phán tập thể và các thỏa thuận khung, nông hộ tiếp cận được đầu ra ổn định – minh bạch hơn về giá và điều kiện giao nhận, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào giao dịch chợ truyền thống. Cách tiếp cận này không chỉ cải thiện thu nhập và giảm rủi ro giá cho nông hộ mà còn tạo “tín hiệu thị trường” rõ ràng để họ đầu tư trở lại vào con giống, thức ăn và cải tiến kỹ thuật.
Xét trên phương diện phát triển bền vững, mô hình liên minh thúc đẩy vốn xã hội (niềm tin, hợp tác, học hỏi lẫn nhau) và vốn tri thức (tiếp nhận khuyến nông, an toàn dịch bệnh, quản lý phân thải) ở cấp cộng đồng. Quy hoạch vùng nguyên liệu cỏ – ngô theo khả năng đất đai địa phương giúp sử dụng tài nguyên hợp lý, giảm áp lực khai thác tự phát, đồng thời mở ra dư địa áp dụng thực hành nông nghiệp tái sinh (che phủ đất, luân canh – xen canh thức ăn xanh) nhằm nâng cao sức chống chịu trước biến đổi khí hậu.
Tổng thể, Tổ hợp tác liên minh vỗ béo bò Nam Trạch minh chứng cho hiệu quả của cách tiếp cận “tổ chức nông hộ theo chuỗi” trong ngành bò thịt: hợp nhất quy mô nhỏ thành sức mạnh thị trường, chuẩn hóa chất lượng ở khâu đầu vào – chăn nuôi – đầu ra, tạo niềm tin với doanh nghiệp, và đặt nền tảng để nhân rộng sang các cụm chăn nuôi lân cận. Đây là hướng đi có cơ sở khoa học và tính thực tiễn cao, giúp nông hộ quy mô nhỏ vượt qua rào cản gia nhập thị trường, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị và kiến tạo hoạt động bò thịt hiệu quả và bền vững cho tương lai.
